Đến tham quan Museum về art, thấy tôi luôn dừng chân khá lâu trước một vài bức tranh sơn dầu, em hỏi rằng, dường như tôi yêu thích tranh. Tôi rất thích xem tranh!
Tôi luôn muốn mua một bức tranh sơn dầu vẽ buổi chiều trên cánh đồng lộng gió. Và niềm ước mơ bay theo sóng cỏ nhấp nhô. Sau này tôi thực sự nhìn những buổi chiều lộng gió trên cánh đồng lúa trổ vàng thật chứ không phải trong tranh. Nhưng bức tranh năm xưa vẫn còn trong ấn tượng.
Không thể mua được, tôi đành cắt bức tranh trên lịch khi hết năm, chỉ là không thể sờ được vào mảnh sơn dầu nằm cộm trên bức tranh mình thích. Tranh trên lịch hay in trong sách không thể so được với bức tranh thật trên tường. Bức tranh vẽ luôn có một sức sống nào đó. Có lẽ đó là trái tim người họa sĩ hay cái tâm người họa sĩ đã đặt vào đó. Khi được in lại, làm nhạt đi ít nhiều cái hồn ẩn chứa trong tranh.
Đi qua được vài mươi bức tranh, em đột nhiên hỏi “quá khứ không truy tìm” thì những viện bảo tàng này sẽ thế nào với câu nói đó. Viện bảo tàng nghệ thuật này đã lưu giữ lại quá khứ của ngàn năm. Đứng trước những bức tranh có tuổi mấy trăm năm, rõ ràng là một quá khứ được nhắc lại. Câu hỏi của em đặt ra, khiến tôi chưa trả lời ngay được.
Em chỉ hỏi nhưng không đòi tôi phải trả lời ngay, có lẽ em không muốn buổi đi chơi trở thành buổi bàn luận những vấn đề này. Tôi hẹn sẽ trả lời sau. Còn bây giờ hãy xem tranh. Có người thích xem, cũng có người không quan tâm lắm, chỉ nhìn phớt qua, ơ hờ. Đi chung nhóm thể hiện rõ cá tính của từng người. Người thích trường phái này, người thích trường phái kia. Còn tôi thì bị câu hỏi của em khiến giảm đi nhiều hứng thú.
Tam tạng kinh điển cũng là di tích của quá khứ. Cái quá khứ chỉ khi nào khiến ta không thể hòa nhập vào hiện tại, thì đó là một quá khứ không nên truy tầm. Vì sự hồi tưởng làm tinh thần chúng ta suy sụp trong thương nhớ. Nhưng có những thương nhớ cần thiết giúp mình đi lên, như nhớ lại hình ảnh cha mẹ thầy tổ, ôn lại những trang sử, khiến mình vượt những khó khăn đang gặp phải. Bởi chính chúng ta chưa biết sống trong từng giây phút hiện tại, nên buồn vui chi phối. Mãi lui về ngày qua hay mơ ước ngày tới khiến tâm không sống vui được ngay nơi bước chân đứng. Lời khuyên được nhắc nhở như thế.
Khi tâm có, thì ba thời có. Có thể hiểu câu nhắc của người xưa “các việc bất thiện chớ làm, nên làm việc thiện”, mọi cái giúp tăng trưởng thiện đều có thể chấp nhận. Ở mức độ tương đối này, những gì đem lại niềm tự hào để tâm hồn vươn lên vẫn còn được lưu giữ. Đừng để bị trói buộc quá chặt về một quá khứ nên cho qua, mọi chuyện nên để xuống, khi khuấy động quá khứ đem đến đau khổ và suy sụp.
Em không hỏi vặn lại, chỉ nghe tôi trình bày. Em bảo em sẽ nghiệm lại và cho tôi biết ý em sau.
Còn tôi, cũng về nghiệm lại tôi sẽ thế nào với đời sống bị chi phối chập chùng với ba thời đang có. Dù rằng chính mình đã từng dè chừng với những bóng quá khứ, luôn tránh để bị chi phối thái quá. Dù từng biết dừng trôi về quá khứ, để tâm khỏi chìm trong bi lụy, nhưng cũng thật khó mà giải thích một cách khúc chiết để em chấp nhận.
Nam Kha