Đạo Bụt có nói tới chánh báo và y báo. Chánh báo là con người. Y báo là môi trường sống. Chánh báo làm ra y báo, và y báo ảnh hưởng trở lại chánh báo. Tức là con người tạo ra môi trường sống và nó ảnh hưởng trở lại đời sống của con người. Ta tạo ra máy vô tuyến truyền hình, các chương trình tin tức, ca nhạc, quảng cáo, phim ảnh... Xem các chương trình ấy, ta cũng hồi hộp, lo âu, vui buồn... Ta chế ra điện thoại di động để truyền thông. Mỗi khi điện thoại reo lên, ta nôn nóng bắt nó lên để trả lời. Ta hồi hộp, lo âu, bận rộn với nó. Nếu không biết làm gì, ta lấy nó ra để gọi chơi cho bớt đi nỗi trống trải trong tâm hồn. Điện thoại di động có ảnh hưởng thật sự tới phẩm chất đời sống của mọi người.
Tôi về Làng Mai cách đây mười sáu năm. Làng Mai là quê hương tâm linh của tôi. Không ai bắt tôi về đó mà chính tôi muốn về. Tôi sinh ra là để trở thành đứa con của Làng Mai; nói cách khác, tôi thuộc về Làng Mai. Nơi ấy có Thầy, có các sư anh, sư chị và sư em, có pháp môn thực tập, giáo lý sâu sắc, có tình Thầy trò, tình huynh đệ, có rừng cây râm mát, bãi cỏ xanh tươi… Làng Mai là người mẹ nuôi dưỡng tâm hồn tôi, cho nên nó là “một cõi đi về” của đời tôi.
Một sinh viên y khoa chịu khó kiên trì chăm học. Đêm ngày, anh đọc sách, nghiên cứu và học hỏi thì kiến thức y học, dược học và cơ thể của anh giàu có lên gấp bội lần. Vì vậy, trở thành bác sĩ là chuyện đương nhiên. Cũng vậy, nếu ta có khuynh hướng ăn chơi, nhậu nhẹt và bài bạc thì ta sẽ tìm về chốn sòng bài, quán rượu có những người ăn chơi, nhậu nhẹt và cờ bạc. Ta muốn kiếm ra nhiều tiền để ăn chơi, đánh bạc cho thỏa thích. Lâu ngày, nếu không có tiền thì ta nghĩ tới chuyện trộm cắp tiền của gia đình hoặc bà con hàng xóm. Và nếu không may mắn, ta có thể bị bắt, bị đánh đập hoặc đi vào chốn tù đày.
Ta có thể tin rằng: nhân nào quả nấy, sống sao chết vậy. Đó là chuyện không thể nào tránh thoát. Ham muốn nhiều thì khi chết, ta sẽ tìm về nơi ham muốn đầy dục vọng của các loài súc sinh. Sân hận nhiều thì khi chết, ta sẽ đi về chốn lửa hồng của hận thù. Sống an lạc, nhẹ nhàng, thanh thoát thì khi chết, ta sẽ bước vào cõi thênh thang của tự do, thanh tịnh. Ưa làm thơ thì sẽ có một ngày thành thi sĩ. Ưa viết văn thì thế nào cũng thành nhà văn. Ưa âm nhạc thì trước sau gì sẽ thành nhạc sĩ. Ưa ca hát thì trước sau gì cũng trở thành ca sĩ. Thế thôi!
Tóm lại, ta sẽ đi về đâu. Qua cái nhìn hiện thực về hành động của thân thể, lời nói và tư duy, nó trở nên quá rõ ràng mà không còn có bí hiểm. Thấy như thế, ta sẽ không bị những nỗi băn khoăn, lo lắng, suy tư làm nát óc nữa.
Thạch Lang