Mike Bell, pháp hiệu Chân Tuệ Kiếm, là giáo sư dạy về Khoa học ở một trường Trung Học Công Lập gần thành phố Cambrige, nước Anh. Đạo hữu là một vị tiếp hiện tại gia. Đạo Hữu rất muốn khám phá những cách giúp cho người ta thực tập Thiền mà không cần phải sử dụng nghi lễ tôn giáo và danh từ Phật học.
Nếu bạn hỏi một nhóm học sinh về những điều làm chúng bực mình ở trường, và sau đó bảo các em nêu lên những nguyên tắc giúp ngăn chặn điều đó xảy ra thì một cách tự nhiên, những nguyên tắc mà các em đưa ra không nằm ngoài Năm Giới.
Tôi bắt đầu học thiền vào cuối thập niên tám mươi, tham gia khóa tu đầu tiên với Thầy khoảng năm 1992 và thọ giới Tiếp Hiện năm 1996. Vào năm 1999, tôi tìm nghề mới và quyết định chọn nghề giáo. Từ đó, vì không có nhiều thời gian để tham gia những buổi họp mặt của Tăng thân địa phương, nên tôi đầu tư nhiều hơn cho sự thực tập hằng ngày và thực tập thiền đã thành một phần đời sống của tôi.
GIỚI: KIM CHỈ NAM CHO MỘT CUỘC SỐNG TỐT HƠN
Tôi nảy lên ý áp dụng Đạo Bụt trong lớp học khi dạy môn Kiến Thức Phổ Thông cho lớp Sáu ( các em khoảng 16 tuổi ).Tôi nhớ một ai đã nói rằng nếu bạn hỏi một nhóm học sinh về những điều khiến chúng bực mình ở trường và sau đó bảo các em nêu lên những nguyên tắc giúp ngăn chặn điều đó xảy ra thì một cách tự nhiên, những nguyên tắc mà các em đưa ra không nằm ngoài Năm giới và tôi quyết định thử.
Tôi bảo các em viết xuống một hay hai điều làm các em không vui ở trường. Các em đọc các điều đó ra và tôi viết lên bảng. Những điều người khác nói, đặc biệt là nói xấu sau lưng là lý do phổ biến nhất khiến các em bực mình ở trường học. Sau đó, các em được bảo gộp những lý do lại thành nhóm và cuối cùng nêu lên những nguyên tắc giúp ngăn chặn những điều trên xảy ra.
Bài tập có kết quả ngoài sức tưởng tượng của tôi. Các em đưa ra một danh sách “Nguyên Tắc Cho Một Xã Hội Hạnh Phúc”, bao gồm:
1.Quan tâm đến người khác- không có sự phân biệt tuổi tác, giới tính, tôn giáo hay khả năng.
2. Không trộm cắp
3.Không xúc phạm người khác, không bạo động hay sát hại.
4. Bảo vệ tôn giáo và văn hóa.
5. Chấp nhận rủi ro ở một mức độ nào đó- nhưng đừng đổ lỗi.
6. Chấp nhận những người tị nạn, nhưng trục xuất những người di cư bất hợp pháp.
7.Tạo điều kiện sống thuận tiện cho mọi người, ở mọi lứa tuổi.
8.Hạn chế dùng những thuốc gây ngiện.
Tôi thấy đối với người trẻ, tôn trọng và chấp nhận nhau là vấn đề quan trọng. Tôn trọng và chấp nhận sự khác biệt nhau trong các lĩnh vực tôn giáo, âm nhạc, thời trang và giới tính được đưa ra trong buổi thảo luận.
Tôi cũng thử bài tập trên đối với các em 12 tuổi. Tôi giới thiệu sự thực tập là “khoa học của hạnh phúc”, và bảo các em đừng vội tin những điều tôi nói, mà phải kiểm chứng chúng. Một lần, không có gợi ý nào từ tôi, các em đã nhóm những vấn đề thành 5 nhóm tương tự như 5 giới: bạo động, trộm cắp, lời nói, tà dâm và tiêu thụ. Từ kinh nghiệm trên, tôi thấy mình cần nêu lên câu hỏi thứ hai: “những gì các em ăn uống, mua sắm và tiêu thụ khiến cho em và người khác không hạnh phúc?. Khi được gợi ý, các em nêu ra một cách dễ dàng: ăn quá mức, say rượu và dùng thuốc kích thích.
THỰC TẬP CHÁNH NIỆM LÀM LẮNG DỊU THÂN TÂM
Một vài lần tôi thử áp dụng thực tập chánh niệm vào trong lớp học. Tôi giới thiệu chúng như những phương thức làm lắng dịu tâm, dừng lại lo lắng, suy nghĩ sáng suốt hơn và giúp tập trung. Ban đầu, tôi nghĩ mình sẽ áp dụng thiền sỏi của Thầy: di chuyển 5 viên sỏi từ bàn tay này qua bàn tay kia khi theo dõi hơi thở vào và hơi thở ra. Sau đó, tôi nhận ra nếu cho 30 em học sinh ra ngoài, mỗi người nhặt 5 viên sỏi thì mất thì giờ quá, không biết khi nào tôi mới có thể dạy được thiền sỏi ! Vì vậy , đầu tiên tôi thử dùng 5 cây bút chì. Nhưng không phải em nào cũng có đủ 5 cây bút chì, và dùng bút chì có một vài điều bất tiện: khó mà nắm cho gọn, chúng vướng nhau và rớt xuống sàn. Sau, tôi quyết định dùng một cách đơn giản hơn, thiền 5 ngón tay thay cho thiền sỏi.
Bắt đầu bằng ngón tay trỏ của bàn tay này, đặt trên cổ tay của bàn tay kia, ngay dưới ngón cái. Thở vào, di chuyển nhẹ nhàng ngón tay trỏ lên ngón cái của bàn tay kia. Thở ra, từ từ đưa ngón tay xuống mặt bên kia của ngón cái. Thở vào, di chuyển ngón tay lên ngón trỏ; thở ra, đưa ngón tay xuống phía bên kia của ngón trỏ… cứ tiếp tục như thế ( liên tục, nhịp nhàng và đều đặn như một biểu đồ hình sin). Cách này khá thành công.
Thiền hành bên ngoài lớp học ít hiệu quả hơn bởi nhiều em học sinh làm lắm điều nghịch ngợm, cười khúc khích hay đẩy nhau. Tuy nhiên, thiền hành lại thật sự thành công với những em bị trêu chọc. Những kẻ ưa chọc ghẹo người khác thích nhìn người ta nổi giận, cho nên bí quyết là đừng cho họ thấy mình đang khó chịu. Tôi chỉ cho vài em cách đem sự chú ý xuống nơi tiếp xúc giữa bàn chân với mặt đất và cách làm thế nào để duy trì sự chú ý đó khi đi ngang qua sân chơi, không để sự bực mình nào biểu hiện trên khuôn mặt khi bị trêu chọc. Tôi thấy sự thay đổi nơi 2- 3 em học sinh. Một em gái, thay vì trách móc những người kia thì bây giờ dừng lại và kể cho tôi nghe những chuyện khác.
Sau khi tôi dạy những bài học đó cho một hai lớp, một nhóm học sinh cá biệt nhờ tôi dạy các em về thiền. Tôi bảo rằng tôi chỉ dạy những lớp tôi biết và chỉ khi nào cả lớp đồng ý cùng tham gia. Tôi không nghĩ các em này có thể ngồi yên để học thiền. Nhưng trong mỗi bài học, chúng hỏi liên tục, nên tôi quyết định dạy thử. Thật ngạc nhiên, chúng thực tập hết lòng, đặc biệt là một em học sinh nam, thực tập khá xuất sắc. Tôi hỏi em có tham gia hoạt động nào có tính lặp lại và đòi hỏi sự tập trung tâm ý không. Em nói em là một vận động viên chạy bộ (cross- country runner) và khi chạy, em thường để ý đến cảm giác của đôi chân nên việc ngồi yên không cựa quậy chẳng khó khăn gì và em thật sự tập trung lâu hơn so với những người khác.
Vào ngày thi, khi tôi đang ngồi đợi bên ngoài phòng thi cùng với các học sinh, có 2 em đã hỏi liệu chúng có thể thực tập buông thư không ( tôi đã dạy rằng buông thư sẽ giúp các em trong kỳ thi). Một nhóm khoảng 5 -6 học sinh bắt đầu thực tập thiền thở. Một người bạn của các em đi tới và hỏi với giọng trêu chọc “ Tụi bay đang làm trò gì vậy?”. Một học sinh trả lời: “ Thiền, Thầy giáo đã dạy tụi mình …và Thiền sẽ giúp tụi mình vượt qua kỳ thi dễ dàng hơn, …”.
LIỆU CHÚNG TA CÓ THỂ SỐNG ĐƠN ĐỘC MỘT MÌNH?
Năm nay, tôi dạy các em 11 tuổi về đặc tính của sinh vật. Tôi nhờ một chuyên viên mang cho tôi một cây xanh và một viên đá lớn. Đưa những thứ đó ra, tôi hỏi nếu để viên đá này trong tủ và một năm sau lấy ra thì nó sẽ như thế nào. Các em đều trả lời nó vẫn y chang như trước, có thể hơi bụi hoặc mốc. Khi tôi hỏi, còn cây xanh thì sao khi để nó trong tủ 1 năm. Các em cho rằng cây sẽ chết, bị thối và chuyển thành màu nâu. “Cây cần những gì mà viên đá không cần?”, tôi hỏi tiếp. Cần ánh sáng, nước và chất dinh dưỡng từ đất - các em trả lời. “Cây cần những gì để hạnh phúc?”, tôi tiếp tục hỏi. Các em trả lời rất rõ ràng - nhiều ánh sáng mặt trời hơn, nhiều nước hơn và nhiều chất dinh dưỡng hơn. “Vậy thì cây khác với viên đá chỗ nào?” Các em kết luận rằng cây không thể sống đơn độc một mình.
Các em sẽ ra sao khi bị nhốt trong tủ một năm, tôi hỏi. Sẽ chết , thối rữa và bốc mùi- chúng trả lời. “Các em cần gì để sống?” Thức ăn, nước, không khí được kể trước và bạn bè, gia đình, một căn nhà được thêm vào danh sách những điều cần cho cuộc sống các em. Chúng biết rằng mình không thể sống đơn độc một mình. Sau đó tôi hỏi những điều gì giúp các em có hạnh phúc. Chúng liệt kê ngay. Tôi hỏi “ các em có nghĩ rằng cây tách biệt với nước, ánh sáng và không khí không?” Suy nghĩ hơi lâu một chút rồi các em trả lời rằng cây không tách biệt với nước, ánh sáng và không khí. “Vậy các em có tách biệt với gia đình, không khí và mưa không?”. “Dạ, không!” các em trả lời không một chút do dự. “Các em cần làm gì để chăm sóc hạnh phúc của mình?” , tôi hỏi tiếp. Chúng đã đi đến quyết định để mình được hạnh phúc thì cần phải biết chăm sóc gia đình và môi trường xung quanh.
Những kinh nghiệm kể trên giúp tôi thấy tuệ giác đạo Bụt cũng có thể được khám phá bởi những đứa trẻ mà không cần thông qua một danh từ đạo Bụt nào. Năm Giới không phải là những luật lệ, mà là kim chỉ nam cho cuộc sống, bất cứ ai - kể cả trẻ em - cũng có thể thấy, đồng ý và thực tập. Tôi nghĩ những nỗ lực đem sự thực tập chánh niệm vào lớp học của tôi đã ảnh hưởng lớn đến đời sống các em học sinh và giúp các em có một cuộc sống tốt đẹp hơn.
tác giả Mike Bell, sư cô Thượng Nghiêm chuyển ngữ