Hiểu biết là con mắt thì chính xác hơn hết các biểu tượng khác. Em có thể gọi là ‘trí nhãn’ nghĩa là mắt hiểu. Hiểu biết không phải là mớ kiến thức, dù đó là kiến thức về giáo lý của Phật, mà là một loại ánh sáng từ kinh nghiệm sống dù đời sống có lắm đau thương. Hiểu biết là biết giữ gìn, bảo hộ, gọi giới luật, và khả năng tập trung tâm ý gọi là thiền định.
Em thân mến!
Đố em, trong cơ thể chúng mình, trái tim có mặt để làm gì?
- Trái tim đập thình thịch để duy trì sự sống.
Hai con mắt hiện hữu để làm không?
- Hai con mắt để nhìn người thương và cuộc đời.
Nếu cơ thể không có trái tim thì chúng mình sẽ ra sao?
- Chúng mình sẽ chết!
Nếu cơ thể không có hai con mắt thì chúng mình sẽ ra sao?
- Chúng mình sẽ bị mù lòa, không thể thấy được gì hết.
Đúng thế! Đôi mắt quí hơn ngọc ngà, châu báu, vì không thấy là một nỗi khổ vô cùng tận. Trái tim quí hơn tất cả mọi sự quí giá trên thế gian này, vì không có trái tim là không có sự sống. Thế mà em ơi! Biết bao nhiêu người thường hay quên điều ấy. Có đôi mắt sáng mà không cảm thấy sung sướng. Có trái tim đập bình an mà không có hạnh phúc, trái lại người ấy không biết chăm sóc, thương yêu trái tim. Họ cứ uống thật nhiều men rượu , ăn nhiều thức ăn dầu mỡ, thức khuya, lo lắng, muộn phiền để cho trái tim mệt mỏi, héo mòn. Vì thế, bây giờ có nhiều người đang bị bênh tim, tai biến, vỡ mạch máu… đưa tới biết bao nhiêu đau khổ. Thật là tội nghiệp cho trái tim và con người ghê!
Cũng như trái tim, không có tình thương thì con người cũng chết dần, chết mòn. Em có thể nói: Người không có tình thương là người chết. Em sẽ hỏi:
- Tình thương ấy ở đâu trong cơ thể?
Em ạ! Tình thương có trong trái tim mà cũng có trong ánh mắt, trong nụ cười, trong lời nói… Trái tim ai có sự rung cảm, có sự xót thương, có lương tâm thì trái tim người ấy có tình thương. Thấy người nghèo mà em cảm thấy xót xa thì em đã có tình thương. Bác sĩ thấy bệnh nhân khổ quá, mà không có tiền, nên trái tim bác sĩ đau nhói lên, thì bác sĩ là người có tình thương, có lương tâm.
Lời nói dễ thuơng, bình tĩnh, nhẹ nhàng thì người nói mới có tình thương. Người cứ la hét âm sằm thì làm sao lời nói ấy có tình thương được. Em có thể tưởng tượng được cái nhìn trừng trừng, đầy sự nóng giận, thì ánh mắt đó có tình thương hay không? Chắc chắn là không. Khéo mắt mỉm cười, ánh mắt trong sáng tỏa rạng từ ái thì đôi mắt ấy mới có tình thương. Có tình thương là có sự sống, có hạnh phúc, có sự ngọt ngào.
Trong kinh Pháp Hoa, tình thương được ví với con mắt. Từ nhãn là mắt thương. Có người gọi tình thương là con mắt thứ ba, thì đâu có gì mới lạ! Không phải con mắt có tình thương, mà bàn tay cũng có tình thương, như hình ảnh ngàn mắt ngàn tay của Bồ Tát Quán Âm. Mỗi khi lên cơn sốt, bàn tay mát dịu của mẹ đặt lên trán đang nóng hổi của em thì em sẽ vơi đi gần hết nỗi khổ. Cho nên, tình thương có trong ánh mắt, có trong con tim, và có khắp mọi. Như thế, mắt thương chỉ là biểu tượng. Mắt thương cũng có thể định nghĩa là cái nhìn hiểu biết. Tôi kể câu chuyện này cho em nhé.
- Lúc trước, Hoàng chưa hiểu nhiều gì về ba, cho nên mỗi khi ba la rầy vì nóng giận, thì Hoàng buồn bực lắm. Hoàng bỏ nhà đi tuốt vài ba ngày. Hoàng bỏ luôn cả học hành, bỏ tất cả, sống liều lẫn, la cà với bạn bè nơi quán cafe, vỉa hè. Về nhà, Hoàng không muốn nói chuyện với ba. Cơn buồn giận làm cho chàng khổ sỡ và tạo ra không khí nặng nề trong gia đình. Nhưng từ ngày nghe mẹ kể về thời gian khổ cực, gian lao trong tù của ba, Hoàng mới bắt đầu hiểu ba hơn. Từ đó, Hoàng hết giận ba. Hoàng nhìn lại ba, nói chuyện với ba, và đi học hành đàng hoàng trở lại.
Điều đáng cho chúng mình cảm động!
- Lần sau, người cha cũng nổi nóng vì chuyện đâu đâu. Hoàng cũng bực mình ghê, nhưng nỗi buồn giận ấy rất mau nguội vì cái cảnh tù đầy, khổ sở của ba hiện về trong tâm trí của chàng. Vì thế, Hoàng có thể tha thứ cho ba nhanh hơn những lần trước. Từ đó, cha Hoàng cũng nễ chàng, và hai cha con bắt đầu đối xử với nhau như đôi bạn. Hoàng biết ơn mẹ, vì nhờ mẹ mà chàng hiểu một chút về quá khừ tù đầy của ba. Do sự hiểu biết này, chàng thương ba trong những lúc khó thương.
Tóm lại, hiểu biết là con mắt thì chính xác hơn hết các biểu tượng khác. Em có thể gọi là ‘trí nhãn’ nghĩa là mắt hiểu. Hiểu biết không phải là mớ kiến thức, dù đó là kiến thức về giáo lý của Phật, mà là một loại ánh sáng từ kinh nghiệm sống dù đời sống có lắm đau thương. Hiểu biết là biết giữ gìn, bảo hộ, gọi giới luật, và khả năng tập trung tâm ý gọi là thiền định. Có người không giữ giới, cứ sống lung tung, cờ bạc, rượu chè, thì tâm ý cũng không thể nào tập trung được. Vậy, làm sao có cái hiểu biết để nhìn, để nghe, để thương, để cảm.
Con mắt hiểu biết này không cần phải thấy được cõi vô hình, mà thấy lòng mình, thấy tâm mình và mọi hiện tượng đang xảy chung quanh. Thấy mọi người, mọi loài đang khổ, thiên nhiên đang bị tàn phá, nên em muốn làm gì đó giúp đời bớt khổ. Em sống có ý thức, biết bảo vệ sự sống của mọi loài và thiên nhiên. Trước hết, em phải có cái hiểu biết này đối với những người đang sống bên em như mẹ, cha, anh chị em, bạn bè. Từ từ, cái hiểu biết về bản chất cuộc sống sẽ lan tới mọi loài khác. Sống như thế, em đã có con mắt hiểu biết.
Pháp Đăng