Ra đường gặp vịt cũng lùa / Gặp duyên cũng kết / Gặp chùa cũng tu – Tôi gặp mấy câu này trong quyển Dạo chơi của cố nhà văn Sơn Nam, bản in lần đầu tiên năm 1994.

Mấy câu ca Nam bộ, lại nghe phảng phất tinh thần "đại ca Zorba" Hy Lạp. Nghe khoái, nhưng cũng thấy chờn. Bởi: "gặp vịt cũng lùa, gặp duyên cũng kết" thì ngon rồi, nhưng "gặp chùa cũng tu" thì đâu có giỡn. Dở dang nào có ra gì/ Đã tu tu trót qua thì thì thôi. Tu là im miệng. Tu là tu cho trót. Tu mà… cũng tu, kiểu "ba phải" thì không ổn chút nào.

Nhưng từ khi gặp mấy câu ca ấy, tức khoảng sau ba năm vào Sài Gòn, tôi đâm nghiện vào chùa. Tôi vào chùa không phải để tu, mà là để thở. Ngồi thở ngoài sân chùa. Ngồi thở bên mái hiên chùa. Ngồi thở trong vườn sau chùa. Thở mở lồng ngực. Thở tự nhiên vậy thôi, chứ chẳng theo thầy theo bài nào cả.

Sau này có đọc bài viết của bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc thấy dẫn lại bài vè dạy thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện thật hay quá chừng: Thót bụng thở ra/ Phình bụng thở vào/ Hai vai bất động/ Chân tay thả lỏng/ Êm chậm sâu đều...

Thỉnh thoảng tôi cũng tập thở theo kiểu này. Nhưng khi vào chùa thì cứ tha hồ thở, chẳng theo bài vở gì. Theo mây, theo cây, theo tiếng chim gù, theo hồi chuông ngân… Thở mở. Tôi biết ơn những ngôi chùa trong phố.

Mỗi lần bước chân vào một ngôi chùa lạ là thêm một lần ngạc nhiên. Chùa thường ngày rất vắng lặng, sạch sẽ. Chùa chỉ đông đúc những dịp lễ rằm, ngày tết.

Những dịp đó, thiên hạ kéo nhau vào chùa không phải để thở mà để… thở than. Than thân trách phận, vái lạy, cầu may. Khói nhang ngợp ngụa. Muốn tắt thở. Dường như chẳng mấy ai vào chùa để… thở? Chỉ để thở thôi. Chẳng mưu cầu, xin xỏ gì. Thở cho đã đời, chẳng phải là một mưu cầu chính đáng sao? Vậy thì cứ đến chùa.

Ở Sài Gòn, chùa to, chùa nhỏ đều có, dường như phường nào cũng có ít nhất một ngôi chùa. Khi trọ ở Tân Bình, tôi thường vào chùa Giác Lâm.

Sau về ở mé Làng Mai – Thủ Đức, thì thường vào chùa Vân Sơn để thở. Vân Sơn không phải là ngôi chùa nổi tiếng, nhưng cũng đã ngót trăm tuổi, nằm sát bên đình thần Bình Chánh và chùa An Lạc.

Vào những dịp lễ rằm, ngày tết, hai nơi này bao giờ cũng chật nghẹt khách nhang khói, cúng bái. Thì sân chùa Vân Sơn vẫn cứ vắng lặng.

Tôi không dám lạm bàn việc đi chùa, cúng đình cũng thấy đông mà "hùa" theo; và rất nhiều chùa cứ cơi nới mãi để có chỗ đặt thêm… thùng phước sương.

Tôi chỉ thấy vui khi còn có nhiều chùa vắng vẻ tịch lặng, không gian đẹp nên thơ, để cho mình vào thở. Với tôi, như thế là linh thiêng lắm rồi.

Ở phố thì vào chùa. Xa thành phố thì lên chùa. Tôi vừa đi Quy Nhơn, vừa trèo lên chùa Ông Núi (Linh Phong thiền tự, Cát Tiến – Phù Cát – Bình Định), để hiểu thêm hai chữ "lên chùa".

Chỉ khoảng 1km, nhưng đường dốc, nhiều bậc đá, lội bộ lên tới nơi… tái bản mấy suất mồ hôi vã như tắm, rồi được tắm nước suối, ăn bữa cơm rau nhà chùa. Và, tha hồ thở… với mây trắng trời xanh.

Việt Sinh