- Phật cũng như chư Tổ đều dạy “Phật tánh thường tri và thường hằng”.  Thường hằng là lúc nào cũng có, thường tri là lúc nào cũng biết.  Thường hằng thì tôi hiểu, nhưng thường tri thì tôi không hiểu vì khi ngủ mê mệt,  bị ngất đi vì tai nạn, bị chụp thuốc mê v.v… lúc đó nào tôi có biết gì.  Như vậy nói lúc nào cũng biết thì thật khó hiểu, khó tin.

- Ông không hiểu thường tri, còn thường hằng thì ông hiểu thế nào?

- Khi xác thân tôi còn hiện hữu thì tôi biết rằng sự sống luôn có trong tôi.  Sự sống này chính là Phật tánh khiến tôi có thể đi, đứng, nằm, ngồi, suy nghĩ, thấy, nghe, hiểu, biết v.v…Nếu Phật tánh không hiện diện trong xác thân này nữa thì lúc đó tôi chỉ còn là cái xác vô tri mà thôi.  Vì thế tôi biết Phật tánh thường hằng nơi tôi.

- Khi nói “Phật tánh thường tri và thường hằng” là nói về cái tuyệt đối.  Nhưng khi ông còn nghiệp, còn mang cái sắc thân này mà một biến cố nào xảy ra khiến ông bị mê man và cái biết của ông tạm thời bị gián đoạn thì cũng là điều đương nhiên thôi.

- Xin ông giải thích rõ hơn.

- Con người phàm phu của chúng ta đây gồm hai phần là thể xác và tinh thần.  Hai phần này không thể tách rời ra được, chúng liên hệ chặt chẽ và tácđộng lẫn nhau.  Nếu phần này  yếu thì phần kia cũng yếu, phần này mạnh thì phần kia cũng mạnh và ngược lại.  Khi dây thần kinh liên hệ đến bộ não tạm thời tê liệt do một yếu tố nào đó khiến ta mê man thì cái biết cũng tạm thời gián đoạn.  Khi ta hết mê man thì cái biết lại xuất hiện.  Gọi là xuất hiện chứ thực ra thì cái biết lúc nào cũng hiện diện nơi ta cả vì cái biết chính là Phật tánh và Phật tánh là cái biết.


- Ông có thể cho thêm một ví dụ không?

- Như ông đang ngồi trong một ngôi nhà với với đầy đủ ánh sáng của một ngọn đèn điện.  Ông thấy rõ ràng mọi vật trong nhà.  Thình lình điện bị cúp, ông không trông thấy những vật trong nhà nữa.  Không trông thấy những vật trong nhà, không có nghĩa là ông không còn và cái thấy của ông bị mất.  Ông vẫn còn đó và  cái thấy vẫn còn đó. Khi có điện lại thì ông lại thấy mọi vật hiện ra như cũ.  Nếu cái thấy của ông bị mất khi nhà tối om thì khi có điện lại ông cũng chẳng thấy gì cả. 

Tương tự như vậy, Phật tánh và cái biết lúc nào cũng có trong ta.  Phật tánh là thể và cái biết là dụng, chúng không bao giờ rời nhau, gọi là hai nhưng sự thực cũng chỉ là một mà thôi, có cái này thì cũng có cái kia luôn.  Vì lý do này mà ta nói “Phật tánh thường tri và thường hằng”.

- Vậy các bậc giác ngộ thì sao, cái biết có của các ngài có tạm bị gián đoạn như phàm phu chúng ta không?

- Ông nói giác ngộ nào?  Giác ngộ nông sâu của các vị A La Hán, Duyên Giác, Bồ Tát hay toàn giác của Phật.   Theo kinh sách để lại thì ngay như các vị A La Hán có quả vị thấp nhất trong hàng Tứ Thánh cũng đã có thể làm chủ hoàn toàn thân xác của mình, như vậy chắc rằng các Ngài không bị rơi vào trường hợp như chúng ta.  Tôi vẫn còn là phàm phu, đây là lãnh vực ngoài sự hiểu biết của tôi, ông nên tham khảo thêm kinh sách và tham vấn với các thiện tri thức khác,  nếu còn thắc mắc.