Đặc biệt tại nơi đây, năm 1936 cố đại lão Hòa thượng Thích Thế Long... phó chủ tịch HĐTS GHPH Việt Nam, phó chủ tịch Phật giáo châu Á vì hòa bình (ABCP) viện chủ của Chùa Cổ Lễ, cùng nhân dân tín đồ Phật tử đúc một quả chuông đồng lớn cao 4.2m, đường kính 2.2m, thành chuông dày 8cm, chuông nặng 9000kg. Miệng chuông có họa tiết hình cánh sen, thân có họa tiết hoa lá, sông nước và chữ Hán. Đây là quả chuông lớn nhất nước ta, và là báu vật thiêng liêng của Chùa Cổ Lễ. Sau khi chuông được đúc, nhà Chùa chưa kịp xây gác để treo chuông thì cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ. Sợ chuông bị giặc phá hoại, đồng bào Phật tử cùng nhà Chùa vần chuông ngâm giấu dưới hồ.
Cũng tại ngôi Chùa này, theo lời kêu gọi của quê hương ngày 27/02/1947 (Xuân Đinh Hợi), tại Chùa Cổ Lễ, hội Phật giáo cứu quốc tỉnh Nam Định và đại diện chính quyền các cấp đã long trọng tổ chức làm lễ cho 27 nhà sư “cởi áo cà sa khoác áo chiến bào” để tham gia kháng chiến giải phóng dân tộc.
Sau khi hòa bình lập lại (1954), chuông lại được kéo lên đặt ở bệ trước Chùa. Do thời gian và ảnh hưởng của chiến tranh, Chùa Cổ Lễ bị xuống cấp nghiêm trọng.
Năm 1988, Chùa được Bộ Văn hóa và Thông tin ra quyết định công nhận xếp hạng “Di tích lịch sử văn hóa” là “Danh lam thắng cảnh quốc gia”. Hiện tại được sự đồng ý và giúp đỡ của các cấp ngành có liên quan, Chùa Cổ Lễ đang được trùng tu, tôn tạo từng phần ngôi Chùa chính dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Hòa thượng Thích Thuận Đức, phó chủ tịch HĐTS GHPG Việt Nam, phó ban Trị sự Phật giáo tỉnh Nam Định, viện chủ Chùa Cổ Lễ.
Quả chuông đồng nặng 9 tấn trải qua hơn 60 năm, do ảnh hưởng của chiến tranh và điều kiện thực tế nên chưa một lần được ngân vang vì chưa có gác để treo. Đầu năm 1997, với sự thành kính tín ngưỡng đạo Phật, hướng về cội nguồn quê hương, gia đình ông Trần Quang Khải và gia đình ông Nguyễn Đức Cử, quê quán Nam Định, hiện đang là chủ doanh nghiệp tại TP HCM đã phát tâm hiến cúng xây dựng hoàn chỉnh toàn bộ công trình gác chuông Chùa Cổ Lễ, theo bản vẽ thiết kế kỹ thuật của Viện Khoa học kiến trúc thuộc hội kiến trúc sư Việt Nam.
Công trình được khởi công xây dựng từ ngày 08/05 Đinh Sửu (1997), trải qua 5 tháng 15 ngày đến nay đã được hòa thiện. Gác chuông được các nhà thiết kế tạo hình mang nét đặc trưng của kiến trúc và các ngôi Chùa cổ Việt Nam, và hài hòa với kiến trúc tổng thể của khu Chùa. Gác chuông cao 14.5m, rộng 9m gồm 3 tầng, mái cong lợp ngói mũi hài. Tầng trên cùng treo quả chuông nhỏ đời Lê Cảnh Thịnh thế kỷ XV nặng khoảng 300kg, hai tầng dưới treo quả chuông 9 tấn.
Ngày 15/12, ban chỉ đạo trùng tu, tôn tạo Chùa Cổ Lễ long trọng tổ chức lễ cắt băng khánh thành gác chuông Chùa Cổ Lễ, tham dự có Hòa thượng Thích Thanh Tứ, phó chủ tịch HĐTS GHPG Việt Nam; Hòa thượng Thích Thuận Đức, phó chủ tịch HĐTS GHPG Việt Nam, phó ban Trị sự Tỉnh hội Phật giáo Nam Định; Hòa thượng Thích Nhật Tân, phó ban BTS Tỉnh hội Phật giáo Nam Định cùng các vị trong thường trực BTS PG tỉnh Nam Định và đại diện các BĐD PG của 10 huyện và Thành phố Nam Định, và các cấp chính quyền ban ngành, đoàn thể trong tỉnh.
Phúc Thịnh
(Trích tuần báo Giác ngộ 21/02/1998)